Het actieplan werd aangekondigd in maart dit jaar na een reeks aanslagen begin 2023. Het is wetenschappelijk onderbouwd en bouwt verder op reeds beproefde succesvolle interventies. Voor de realisatie ervan werden intussen de vereiste middelen vrijgemaakt en ingezet.
Drie grote strategische doelstellingen focussen respectievelijk op het veiligheidsgevoel, het risico voor burgers om betrokken te geraken bij georganiseerde drugscriminaliteit en de versmelting van de georganiseerde drugscriminaliteit met de lokale economie:

1. We verhogen het veiligheidsgevoel in de met druggeweld geconfronteerde wijken met de inzet van een Quick Response team dat inspeelt op verschillende factoren die onveiligheidsgevoelens veroorzaken.
2. We vermijden dat burgers, in het bijzonder jongeren, betrokken geraken in de georganiseerde drugscriminaliteit.
3. We vermijden de innesteling van georganiseerde en ondermijnende drugscriminaliteit in de legale economie aan de hand van een geïntegreerde bestuurlijke en strafrechtelijke aanpak.

Stad Mechelen, PZ Rivierenland en het Antwerpse Parket maken heel wat reguliere middelen en personeel vrij voor de realisatie van dit actieplan. Daarnaast financiert stad Mechelen twee parketjuristen en één parketcriminoloog die worden gedetacheerd naar het openbaar ministerie. De parketcriminoloog wordt deels gefinancierd door de Vlaamse Regering die ook nog extra bijkomende middelen vrijmaakt voor de aanwerving van een Quick Response Team.

“Het is hiermee opnieuw een integraal actieplan, een doorgedreven vorm van multidisciplinaire samenwerking gericht tegen een specifiek fenomeen, waarmee we vanuit Mechelen andermaal pionieren. Alle aspecten van het plan zijn belangrijk, van het socio-preventieve luik tot de nazorg en de omkadering van de bewoners van een hele buurt”, zegt burgemeester Bart Somers.

Minister van Binnenlands Bestuur Gwendolyn Rutten: “De drugscriminaliteit speelt zich zowel internationaal als lokaal af. Een verhoogde waakzaamheid en deskundige voorbereiding op georganiseerde criminaliteitsfenomenen is daarom noodzakelijk om het veiligheidsgevoel op lokaal niveau te waarborgen. Met de introductie van het ‘Quick Response Team’ zorgen we voor vraaggericht maatwerk bij lokale besturen. Dit team, dat bestaat uit twee voltijdse medewerkers, staat in voor een nabije en zichtbare overheid die het lokale veiligheidsniveau verhoogt, een open dialoog heeft over incidenten en een sociaal nood- en interventieplan aanmaakt als draaiboek om efficiënt te reageren op acute geweldproblematieken. Zoals steeds de bedoeling bij proefprojecten, willen we dit ook kunnen uitrollen naar andere steden en gemeenten.”

Het Quick Response Team tracht de eerste doelstelling van het actieplan, het verhogen van het veiligheidsgevoel, te bereiken. Want hoewel de criminaliteit in Mechelen de voorbije jaren is gedaald, wordt ook Mechelen geconfronteerd met de maatschappelijke tendens van stijgende onveiligheidsgevoelens. Gezien we uit onderzoek weten dat gewelddadige incidenten gelinkt aan drugsgeweld het veiligheidsgevoel in een wijk aantasten, is het noodzakelijk om bijzondere aandacht te spenderen aan de getroffen wijken. De stad Mechelen stelt daarom een tweekoppig Quick Response Team tewerk dat inzet op structurele oorzaken van onveiligheidsgevoelens in de getroffen wijken. De medewerkers brengen onveiligheid op buurtniveau in kaart, versterken er de sociale cohesie en verlenen correcte en actuele informatie aan de burger. De stad zal daarnaast ook een Sociaal Nood- en Interventieplan ontwikkelen om in de toekomst voorbereid te zijn op incidenten, zoals geweld gerelateerd aan het drugsmilieu, die de nodige maatschappelijke onrust met zich meebrengen.

In de tweede plaats focust het actieplan zich op het risico dat burgers, en meer in het bijzonder jongeren, betrokken geraken bij georganiseerde drugscriminaliteit. Om dit tegen te gaan zal in kaart worden gebracht welke signalen verontrustend zijn en kunnen wijzen op betrokkenheid in de georganiseerde criminaliteit. Vervolgens zullen professionals in Mechelen worden gesensibiliseerd om deze signalen te herkennen en zal een werkproces worden ontwikkeld om met deze signalen om te gaan. Op deze manier kan bij verontrustende signalen vroegtijdig worden ingegrepen.  Ook zal het nodige worden gedaan om burgers te sensibiliseren en weerbaar te maken tegen betrokkenheid in de georganiseerde drugscriminaliteit.

Procureur des Konings Franky De Keyzer: “Het is ondertussen alom geweten dat we als parket ten volle willen inzetten op een ketengerichte aanpak. Veiligheid is een zaak van iedereen en dus moeten we samen inspelen op de samenlevingsproblemen waarmee we geconfronteerd worden. Deze visie wordt binnen onze provincie gedeeld door alle lokale besturen en alle politionele partners, niet in het minst in Mechelen. Dat laatste bleek ook reeds in het verleden , toen we hier met onze partners het project S.AM.E.N. in de steigers hebben gezet. Met het actieplan dat vandaag wordt voorgesteld willen we onder meer de lokroep van het criminele drugsmilieu naar onze jongeren aanpakken. Vroegdetectie is hierbij het codewoord. We denken dat zowel professionals die met jongeren werken als onze burgers, hierin een belangrijke bijdrage kunnen leveren.Eenzelfde 360-graden aanpak willen we ook hanteren in de strijd tegen de ondermijnende drugscriminaliteit. We moeten de innesteling van georganiseerde drugscriminaliteit in de legale economie absoluut bestrijden. We moeten de krachten bundelen om de criminelen te raken waar het pijn doet, nl. in hun portemonnee. Uit het dossier SKY-ECC weten we dat dit een zeer effectieve aanpak is. Als parket zijn we ook nu zeer tevreden met de inspanningen die zowel de lokale als de Vlaamse overheden hebben geleverd om een criminoloog en twee juristen aan te werven. De aanwezigheid van onze Nationale Drugcommissaris vandaag is ontegensprekelijk een hart onder de riem.”

Tot slot focust het actieplan zich op de innesteling van de georganiseerde drugscriminaliteit in de legale, lokale economie. Die innesteling wordt tegengegaan door informatie-uitwisseling tussen stad, politie en parket om de bestuurlijke en strafrechtelijke aanpak op elkaar af te stemmen. Dit gebeurt onder meer door de bestaande werking te versterken met een parketjurist.

Korpschef PZ Rivierenland Yves Bogaerts: “Met ons lokaal informatie en expertisecentrum en met een gespecialiseerd team bij de recherche zetten we in op de bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit en ondermijnende economie in het bijzonder. Zo heeft de burgemeester de voorbije jaren al diverse keren verdachte ondernemingen tijdelijk of definitief gesloten. Dit plan voorziet in een versterking van onze werking door de aanwerving van een parketjurist die moet helpen om de strafrechtelijke en bestuurlijke aanpak op elkaar af te stemmen. Dat kan o.m. resulteren in een verbeterde beeldvorming, meer en beter gecoördineerde flexacties op het terrein om criminele organisaties te raken en verder te ontmoedigen in Mechelen voet aan grond te krijgen of nieuwe activiteiten te ontplooien.”
“Daarnaast gaan we ook onze ambtenaren sensibiliseren om signalen van de innesteling van georganiseerde criminaliteit in de lokale economie te kunnen herkennen. Op hun beurt zullen ook onze ambtenaren de brede economische sector, handel, horeca en ondernemingen, sensibiliseren zodat zij niet ongewenst en onbewust georganiseerde criminaliteit faciliteren”, aldus nog Bart Somers.

De realisatie van het actieplan wordt mee opgevolgd en ondersteund door de Nationaal Drugscommissaris Ine Van Wymersch, belast met de coördinatie van alle initiatieven rond drugscriminaliteit.

Ine Van Wymersch: “Het is onder meer onze taak als drugscommissariaat om goede praktijken te ondersteunen, op te volgen en verder uit te dragen. Dit actieplan is ambitieus, maar realistisch in die zin dat het focust op die elementen die noodzakelijk zijn voor een geslaagde aanpak: burgers hun gevoel van veiligheid teruggeven met concrete acties; burgers, waaronder jongeren, weerbaar maken door een aanpak op maat zowel preventief als reactief; de legale economie weerbaar maken en kordaat optreden tegen al wie van de “legale economie” misbruik wil maken voor criminele activiteiten.  Als drugscommissariaat hebben we intussen geleerd dat plannen op maat, gebaseerd op de insteken en ervaringen van partners uit diverse hoeken, overheden en instanties de beste kans op slagen hebben. Vandaar ook dat we de Mechelse aanpak actief willen ondersteunen en opvolgen.”
 
Het actieplan loopt voor onbepaalde duur en zal een eerste keer worden geëvalueerd in juni 2024. De integrale tekst van het actieplan staat gepubliceerd op de website van stad Mechelen: www.mechelen.be/actieplan-georganiseerde-drugscriminaliteit