Nieuws

In Vlaanderen telt een gemeente gemiddeld 22.000 inwoners. Ter vergelijking: in Nederland ligt dat aantal dubbel zo hoog en in Denemarken spreken we over een gemiddelde van bijna 60.000 inwoners per gemeente. De helft van onze Vlaamse gemeentes telt minder dan 15.000 inwoners. Daar wil onze Vlaamse regering iets aan doen.

Minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers: “Het Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing heeft onderzocht in welke mate lokale besturen in Vlaanderen over de nodige capaciteit beschikken om hun opdrachten te vervullen en daaruit bleek dat de financiële draagkracht en de schaalgrootte van een gemeente cruciaal zijn.”

De minister wijst erop dat de financiële draagkracht van de lokale besturen er deze legislatuur enorm op vooruit gaat. Bart Somers: “Nog nooit heeft een Vlaamse regering zoveel autonomie en financiële middelen doorgeschoven naar het lokale niveau. In ons Vlaams regeerakkoord verhoogden we het budget van de lokale besturen al van vijftien naar twintig miljard en tijdens de coronacrisis zijn daar nog veel middelen bijgekomen. Denk aan de 87 miljoen voor het lokaal verenigingsleven of de dertig miljoen voor lokale armoedebestrijding.”

De financiële situatie van een gemeente is belangrijk, maar ook de schaalgrootte is niet te verwaarlozen. Bart Somers: “Grotere gemeentes zijn efficiënter, minder afhankelijk van externe capaciteit, garanderen een kwaliteitsvollere dienstverlening en zijn beter in staat om antwoorden te bieden op steeds complexere maatschappelijke uitdagingen zoals klimaat en digitalisering. Gemeentes die vrijwillig fusioneren bieden we ondersteuning.” 

Minimaal 20.000 inwoners en differentiatie

Bij burgemeesters en burgers is het taboe rond fusies voor een groot stuk verdwenen. De vorige bestuursperiode fusioneerden vijftien gemeenten vrijwillig tot zeven fusiegemeenten. Zij geven aan beter gewapend te zijn tegen de coronacrisis dan afzonderlijk het geval had geweest. De Vlaamse regering ondersteunde dit toen met een financiële schuldovername van 500 euro per inwoner met een maximum van 20 miljoen euro per fusieoperatie. Nu zet de regering meer in op grotere fusiegemeentes.

Bart Somers: “Om te vermijden dat een gemeente na de fusie nog steeds niet slagkrachtig genoeg is, moet de fusiegemeente minstens 20.000 inwoners tellen om aanspraak te maken op de financiële ondersteuning. We verhogen de maximale fusiebonus tot 50 miljoen en garanderen dat de nieuwe fusiegemeente nooit minder financiële middelen ontvangt dan de som van de afzonderlijke lokale middelen uit het gemeentefonds, investeringsfonds en openruimtefonds.”

Een bijkomend verschil met de vroegere regeling is het feit dat het bedrag per inwoner stijgt naargelang de grootte van de fusiegemeente toeneemt. Men voorziet 200 euro per inwoner vanaf 20.000 inwoners, 300 euro bij 25.000 inwoners, 400 euro bij 30.000 inwoners en 500 euro bij 35.000 inwoners. Het plafond op Vlaams niveau van 200 miljoen euro verdwijnt.

Een fusie heeft als bijkomend voordeel dat het totaal aantal uitvoerende mandatarissen en gemeenteraadsleden afneemt. Om de fusie vlot te laten verlopen is het wel mogelijk het aantal schepenen tijdelijk te verhogen. Bart Somers: “Fusiegemeentes worden in de eerste jaren na de samenvoeging geconfronteerd met complexe bestuurlijke uitdagingen. De nieuwe gemeente zal in de bestuursperiode 2025-2030 daarom twee schepenen extra kunnen bevatten en in de daaropvolgende bestuursperiode nog één schepen extra. Bij een fusie zijn er in totaal minder politieke mandaten dan het geval zou zijn bij afzonderlijke gemeenten.”

Steden en gemeenten die denken aan een fusie worden daarbij ondersteund door het Agentschap Binnenlands Bestuur met een fusiebegeleidingsteam, een draaiboek met concrete handvaten en stappenplannen, en een afwegingskader dat de voor- en nadelen in kaart brengt.