Nieuws

Risico op sociaal isolement bij geloofsafstand

2023/02/17 |

Samenleven

Hoe moeilijk is het om afstand te doen van je geloof of levensbeschouwing? Daarnaar deed de universiteit van Antwerpen het afgelopen jaar onderzoek op vraag van Vlaams Minister voor Samenleven Bart Somers. Dat rapport is nu opgeleverd en voorgesteld. Daaruit blijkt dat het in Vlaanderen ook vandaag nog niet altijd een sinecure is om je levensbeschouwelijke overtuiging bij te stellen. Dat geldt bovendien voor elke levensbeschouwing waar afstand van wordt gedaan, al zijn er wel onderlinge verschillen in hoe zich dat uit. “Dit gaat over de kern van waar onze samenleving voor staat, namelijk de vrijheid om zelf je identiteit in te kleuren. Om voor jezelf te bepalen of je gelooft, niet gelooft of wil veranderen van geloof. En dus is het onze taak om keer op keer de kooi van normen waar mensen in opgesloten kunnen raken, open te blijven breken.”

Terug

Eind 2021 startte de universiteit van Antwerpen op vraag van Vlaams minister van Samenleven Bart Somers een onderzoek naar de ervaringen van Vlamingen die afstand doen van hun religie of levensbeschouwing (deconversie) of veranderen van religie of levensbeschouwing (conversie). Het onderzoek baseerde zich onder andere op interviews met mensen die deze stap hebben gezet. Daaruit komen positieve zaken naar voor. Zo zijn er gevoelens van vrijheid, opluchting en trots en wordt er verwezen naar onze seculiere samenleving die deze keuze mogelijk maakt. Maar tegelijk is het ook duidelijk dat (de)conversie wel degelijk een sterke impact kan hebben op iemands leven.

Vlaams minister Bart Somers: “Twee factoren lopen opvallend gelijk. Ten eerste de familie en hoe streng deze is in het praktiseren van de leer. Ten tweede, in het geval van nieuwkomers, de graad van secularisatie van het land van waaruit men gemigreerd is. Zo ervaren christenen doorgaans het minst problemen om afstand te doen van hun geloof, maar verandert dit als men geëmigreerd is uit een land waar religie een veel prominentere rol speelt.”

Sociaal isolement

Het onderzoek bracht alle zeven erkende levensbeschouwingen in kaart. Het gaat dus om de zes erediensten – katholiek, orthodox, anglicaans, protestants-evangelisch, joods en islamitisch – en de georganiseerde vrijzinnigheid. De conclusie is duidelijk: leden van alle zeven de erkende levensbeschouwingen stuiten op onbegrip. Al zijn er ook duidelijk verschillen waar te nemen. 

Patrick Loobuyck, Hoogleraar politieke filosofie aan de Universiteit Antwerpen en gastprofessor aan de UGent: “Dat we hier in een geseculariseerde en diverse samenleving leven, maakt het voor veel mensen relatief gemakkelijk om van levensbeschouwing te veranderen. Toch kunnen mensen problemen ervaren die te maken hebben met onbegrip eventueel zelfs isolement. Dat er soms negatief wordt gereageerd op bekering of het verlaten van het geloof is enerzijds heel menselijk. Anderzijds moeten betrokkenen zich altijd vrij genoeg kunnen voelen om hun leven vorm te geven op basis van de levensbeschouwing die hen het meest aanspreekt.”

Vlaams minister Bart Somers: “De grootste impact valt waar te nemen bij orthodoxe joden. De keuze om afstand te nemen van het geloof kan hier gepaard gaat met sociaal isolement, een radicale breuk met de gemeenschap, inclusief vrienden en familie. Bij respondenten van de islam valt op dat mensen er vaak voor kiezen om niet meer te geloven maar nog wel bepaalde aspecten van hun religie  behouden, soms uit angst om aanzien te worden als deloyaal ten aanzien van hun ouders. Wat tot slot ook opvalt, is de reactie bij vrijzinnigen. Maak je als vrijzinnige bijvoorbeeld de keuze om christen te worden, krijg je al snel het label dom of achtergesteld opgeplakt.””

Iemand om mee te praten

Om mensen die afstand doen van hun religie of levensbeschouwing of veranderen van religie of levensbeschouwing, hierin te ondersteunen, leverden de onderzoekers ook een reeks aanbevelingen aan. Waar het meeste nood aan is, is de ontsluiting van goede en laagdrempelige informatie, meer kennis van culturele en religieuze gevoeligheden bij professionele ondersteuning en simpelweg iemand om mee te praten. “We gaan nu met deze aanbevelingen aan de slag,” aldus minister Bart Somers, “denk maar aan het aanbieden van objectieve informatie of het doorbreken van sociaal isolement. Ervoor zorgen dat mensen iemand hebben om mee te praten zodat ze de eenzaamheid kunnen doorbreken en opnieuw een sociaal netwerk kunnen beginnen opbouwen.”

Bart Somers
Grote Markt 21
2800 Mechelen

Telefoon
015 29 78 15
Word lid van Open Vld
Laat je gegevens achter en krijg jouw lidkaart opgestuurd voor slechts 12,5 euro per jaar.